Pse kantonet zvicerane gjermanishtfolëse do t’u japin para atyre frëngjishtfolëse?

Pothuajse çdo kanton frëngjishtfolës i Zvicrës do të marrë mbështetje financiare nga kantonet gjermanishtfolëse në vitin 2025. Si ndodh kjo dhe pse ka një pabarazi të tillë të pasurisë midis dy grupeve gjuhësore?

Siç përshkruhet në të dhënat vjetore të publikuara nga Administrata Federale e Financave këtë javë, gjashtë nga shtatë kantonet ku frëngjishtja njihet si gjuhë zyrtare do të marrin mbështetje nga kantonet gjermanishtfolëse në vitin 2025.

Gjeneva do të jetë përjashtimi i vetëm – në fakt, ajo po kontribuon.

Në përgjithësi, 18 nga 26 kantonet e Zvicrës do të marrin para dhe 8 do t’u paguajnë kantoneve të tjera. Në total, transferta totale ndërmjet kantoneve vitin e ardhshëm do të arrijë në 6.2 miliardë franga zvicerane, transmeton albinfo.ch.

Valais do të marrë mbështetjen më të madhe financiare për numër banorësh – 2,469 franga për frymë, e ndjekur nga Jura me 2,229 franga dhe Neuchâtel me 1,818 franga për frymë.

Tre kantonet që kontribuojnë më shumë – Zug (3,321 CHF për frymë), Schwyz (1,520 CHF) dhe Nidwalden (1,081 CHF) të gjithë njohin gjermanishten si gjuhë zyrtare. Kantonet e tjera kontribuuese janë Cyrihu, Gjeneva, Bazel-City, Obwalden dhe Shaffhausen.

Pse kantonet po rishpërndajnë fondet?

Për dekada, secili nga 26 kantonet e Zvicrës ishte në gjendje të mbante të gjitha taksat e vendosura në nivel kantonal, nën administrimin e transferuar të vendit.

Kjo ndryshoi në vitin 2008 kur Këshilli Federal prezantoi mekanizmin kombëtar të barazimit financiar, i cili kishte dy qëllime – zvogëlimin e pabarazisë në pasuri midis kantoneve të vendit dhe sigurimin që secili të mund të përmbushte përgjegjësitë e tyre në të njëjtin nivel.

Në thelb, disa kantone marrin shumë më tepër të ardhura tatimore se të tjerët dhe mekanizmi synon të reduktojë pabarazinë që krijon.

Rishpërndarja gjithashtu lejon kantonet të paguajnë për shërbimet publike të cilat janë më të vështira për t’u ofruar në pjesë të caktuara të Zvicrës se të tjerat, për shkak të sfidave gjeografike si Alpet, shkruan thelocal.

Duke përdorur një formulë të ndërlikuar që ka pësuar disa rishikime, identifikohen kantonet që japin dhe marrin fonde, përpara se fondet të shpërndahen çdo vit.

Pra, pse kantonet gjermanishtfolëse po subvencionojnë ato që flasin frëngjisht?

Shpërndarja e industrive dhe bizneseve specifike brenda kantoneve të Zvicrës luan një rol të rëndësishëm në pabarazi.

Kantonet gjermanishtfolëse Zug, Nidwalden dhe Schwyz, të cilët do të kontribuojnë më shumë, janë secila qendra të rëndësishme të aktivitetit ekonomik në shumë sektorë.

Përafërsisht tetë për qind e PBB-së së vendit gjenerohet ndërmjet këtyre tre kantoneve dhe ka parë rritje dramatike gjatë dekadës së fundit.

Këto tre kantone kanë gjithashtu përqendrimin më të lartë të përgjithshëm të startup-eve në Zvicër, me Zug (13.7 për 1000 banorë) në krye, i ndjekur nga Schwyz (6.07) dhe Nidwalden (4.42).

Për më tepër, vlen të përmendet gjithashtu se “Crypto Valley” – përqendrimi i bizneseve të kriptomonedhave dhe blockchain të përqendruar në kantonin e Zug – vlen rreth 548 miliardë CHF.

Në krahasim, shumë nga kantonet që marrin fonde, në perëndimin frëngjishtfolës të Zvicrës kanë një ekonomi më të specializuar.

Për shembull, kantonet Vaud dhe Valais, Jura dhe Neuchâtel janë shtëpia e një pjese të konsiderueshme të fermave të Zvicrës.

Neuchâtel dhe Jura gjithashtu kanë ekonomi që janë të përqendruara drejt prodhimit të orëve dhe inxhinierisë precize.

Ka pasur përpjekje për të diversifikuar ekonomitë e këtyre kantoneve dhe për të përqafuar industritë në zhvillim, të tilla si nismat e “Luginës së Shëndetit” të fokusuar në shkencat e jetës dhe iniciativat “Lugina e droneve” të automjeteve autonome, të përqendruara në perëndim të vendit, por këto janë ende në vitet e para.

Kantonet vendosin normat e tyre tatimore

Kjo çon në rolin që luan politika tatimore.

Sipas ligjit zviceran, kantonet mund të vendosin normat e tyre të taksimit – dhe ato janë në gjendje ta përdorin atë për të tërhequr vazhdimisht një fluks biznesesh dhe të ardhurish të rinj.

Zug (22.2%), Nidwalden (24.2%) dhe Schwyz (25.3%) mund të përballojnë të vendosin disa nga normat më konkurruese të taksave individuale të vendit, në krahasim me Valais (36.5%), Jura (39.0%) dhe Neuachtel (38.1% ).

Edhe pse jo aq e gjerë, normat e taksave të kompanisë për Zug (11.85%), Nidwalden (11.97%) dhe Schwyz (14.6%) i bëjnë ato një propozim investimi shumë më tërheqës sesa Valais (17.12%) dhe Jura (16.0%).

Norma të tilla konkurruese janë të mundshme sepse këto kantone ‘më të pasura’ kanë një bazë më të gjerë ekonomike, të larmishme në disa sektorë.

Kjo siguron qëndrueshmëri më të madhe dhe tërheqje të vazhdueshme të të ardhurve dhe ndërmarrjeve të reja, më shumë se kantonet ku dominon një industri e veçantë dhe është subjekt i luhatjeve nga faktorët e jashtëm.

Pra, a funksionon pa probleme?

Ekziston një ekuilibër i mirë për të arritur në formulën e rishpërndarjes.

“Sa më e madhe të jetë mbështetja për kantonet me burime të varfra, aq më e ulët është nxitja e tyre për të kërkuar të rrisin bazën e tyre tatimore dhe sa më shumë që kantonet e pasura me burime duhet të dorëzojnë, aq më pak nxitja për të rritur të tyren,” ka thënë Andreas Stöckli nga Universiteti i Friburgut.

Me fjalë të tjera, transferimi nga kantonet që janë tërheqës për taksat në ato që janë më pak tërheqëse për taksat duhet të jetë i balancuar mirë.

---