“Me tank, kundër patriarkatit”, gruaja që prodhoi autoblindën e parë shqiptare

MDR: Fakti që pikërisht një grua, Arjeta Puca po ndërton mjetin e parë ushtarak shqiptar "Shota" është më shumë se thjesht një histori suksesi sipërmarrës

Arjeta Puca është gruaja që vitin e kaluar qe bërë subjekt i mjaft titujve afirmativë, jo vetëm në mediat shqiptare. Ajo e kishte merituar këtë: ishte shqiptarja e parë që kishte konstruktuar dhe prodhuar një “tank shqiptar”, ose një autoblindë ushtarake, të cilës i kishte vënë emrin simbolik dhe me peshë, “Shota”, shkruan albinfo.ch.

Televizioni i njohur gjerman MDR i ka kushtuar një kronikë dhe një artikull “Shotës”, të cilin po e japim me shkurtime.

Në Shqipëri, gratë konsiderohen veçanërisht të pafavorizuara. Traditat patriarkale formësojnë realitetin e jetës së tyre dhe dhuna në familje është e përhapur. Por tani, nga të gjithë njerëzit, një grua po ndërton automjetin e parë ushtarak shqiptar. Shembulli i saj tregon se si gratë e afirmojnë veten në një shoqëri të dominuar nga meshkujt dhe se si ato mund të jenë të suksesshme në të ashtuquajturat “punë mashkullore”.

Makina e parë ushtarake në Shqipëri është prodhuar nga një grua

“Gjithmonë kam dashur të bëj diçka të madhe”, thotë 38-vjeçarja Arjeta Puca. Dhe kjo është ajo që Arjeta tashmë ka bërë: në sallën e fabrikës së saj në periferi të Tiranës ka një mjet ushtarak të blinduar tetëtonësh për një ekuipazh deri në dhjetë persona. Automjeti mban emrin e një luftëtareje shqiptare që kishte luftuar për pavarësinë e vendit në fillim të shekullit të 20-të: “SHOTA” është shkruar me shkronja të mëdha në grilën e radiatorit të makinës.

Për të hapur derën e shoferit, inxhinierja e IT-së duhet të shtypë fort të dy gishtat e mëdhenj në bllokimin e butonit. Gjurmët e fundit të manikyrit të bardhë shkëlqejnë në thonjtë e saj. Ajo ka prezantuar prototipin në qershor 2024 në panairin më të madh në botë të mbrojtjes dhe armatimeve në Paris.

“Shota” ende nuk është shitur. Nëse kjo do të ndryshojë, Puca dhe kompania e saj TIMAK do të bëhen femra e para prodhuese të automjeteve ushtarake në përgjithësi, transmeton albinfo.ch. Ajo tashmë është një nga femrat e pakta në industrinë e automobilave dhe jo vetëm në Shqipëri.

Që kur themeloi një kompani për përpunimin e automjeteve speciale shtatë vjet më parë, asaj i është dashur t’i dëshmojë aftësitë e saj vazhdimisht. “Në takime, fillimisht pyetjet teknike kryesisht shkonin për kolegët e mi meshkuj. Vetëm kur ata e kuptuan se isha e vetmja që përgjigjesha, kjo ndryshoi.”

Barazia e gruas, vetëm në letër

Arjeta, si inxhinier, jo vetëm që punon në një industri të dominuar nga meshkujt, por edhe në një shoqëri veçanërisht patriarkale. Megjithëse gratë në Shqipëri janë ligjërisht të barabarta, ato mbeten të pafavorizuara në shumë fusha. Sipas Entit Shqiptar të Statistikave, rreth gjysma e të gjitha grave në vend përjetojnë dhunë me bazë gjinore në një moment të jetës së tyre. Për krahasim: Sipas Ministrisë Federale për Çështjet Familjare, në Gjermani është rreth një e treta e të gjitha grave.

Për t’u shprehur disi troç, mund të thuhet: Ndërsa shumë gra në Shqipëri duhet të luftojnë me modelet tradicionale dhe dhunën, Puca tani po ndërton makina të blinduara – dhe duke e bërë këtë, po u hap rrugën grave të tjera, transmeton albinfo.ch. Ndër njëzet punonjësit e saj, shumica janë femra: “Dua të tregoj se disa sektorë nuk duhet të jenë patjetër fushë e burrave. Gratë duhet të shohin se ato mund të jenë gjithashtu të suksesshme në industrinë e automobilave dhe të mbrojtjes.”

Përqindja e lartë e grave është bërë marka tregtare e kompanisë së saj. Në gotat në zyrë janë thëniet si: “Disa gra i frikësohen zjarrit, të tjerat e duan.” Kjo e fundit ndoshta përfshin edhe vetë Pucën, e cila zotëron fuqi në dukje të pashtershme. Mjete të shumta speciale për zjarrfikësit dhe policinë kanë dalë nga fabrika vitet e fundit. Në shtator 2024, kompania dorëzoi 65 ambulanca në Ukrainë.

Ajo mori guximin të provonte gjëra të reja, duke u mbështetur nga prindërit e saj. Kur Shqipëria u zhyt në kaos pas rënies së regjimit stalinist në vitin 1991, familja u largua nga vendi dhe emigroi në Turqi. Babai i saj arriti mjaft atje me shumë punë të palodhur – ai filloi si inxhinier hidraulik dhe më vonë themeloi një fabrikë për automjete dëbore, përcjell albinfo.ch. Vajza Puca kishte mall për Shqipërinë dhe u kthye në moshën 30-vjeçare në një atdhe që mezi e njihte.

Suksesin e vet ajo ia detyron edhe mbështetjes familjare dhe përvojës profesionale ndërkombëtare. Babai e merrte Arjetën e vogël në punë të shtunave, kur ajo ishte fëmijë, i mësonte bazat e teknologjisë dhe i mundësoi studimet në Turqi. Më pas ajo punoi në Bosch në Gjermani dhe Japoni.

Fakti që është pikërisht një grua, nga të gjithë njerëzit, që po ndërton mjetin e parë ushtarak shqiptar është më shumë se thjesht një histori suksesi sipërmarrës. Është një shenjë ndryshimi – edhe nëse rruga është ende e gjatë. Në çdo rast, këshilla e Pucës për të rejat është: “Ndiqni ëndrrat tuaja, sado absurde të duken për të tjerët.”

---