Ku në Zvicër të huajt kanë të drejtën e votës?

Më 3 shtator 2024 Parlamenti i Bernës pranoi mocionin për t'u dhënë të huajve të drejtën e votës në nivel komunal. Nëse kjo lëvizje realizohet, Berna do t'i bashkohet një grushti kantonesh që lejojnë jozviceranët të marrin pjesë në politikën e komuniteteve të tyre

Mocioni i Bernës, i paraqitur nga partitë e krahut të majtë, kërkonte futjen e të drejtave të votës për shtetasit e huaj në nivel bashkie. Kërkuesit argumentuan se një pjesëmarrje e tillë demokratike ka një vlerë të madhe.

“Është shumë e rëndësishme për një demokraci që njerëzit të kenë fjalën e tyre”, tha Anna Tanner në emër të grupit parlamentar të Socialistëve të Rinj, një nga nxitësit e lëvizjes, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

Sipas Zyrës Federale të Statistikave (FSO), disa kantone dhe komuna u japin të huajve rezidentë të drejtën për të votuar për çështjet lokale dhe për të zgjedhur politikanë vendas.

“Duke pasur të drejtën për të votuar dhe për t’u zgjedhur, të huajt mund të luajnë një rol aktiv, por të kufizuar në shoqëri”, tha FSO.

Ai shtoi se duke qenë se Zvicra është një shtet federal, “ka dallime të konsiderueshme midis kantoneve, dhe në disa raste, midis komunave. Si rezultat, mundësitë për pjesëmarrje politike varen fuqishëm nga vendi ku jeton një person”.

Pra, në cilat rajone shtetasit e huaj mund të kenë një zë në çështjet lokale?

Kantonet dhe komunat zvicerano-franceze duket se janë përpara homologëve të tyre gjermanishtfolës për sa u përket të drejtave të votës.

Kantonet e Fribourg-ut, Vaud-it, Neuchâtel-it dhe Jura-s lejojnë joqytetarët të votojnë, të zgjedhin zyrtarë dhe të kandidojnë për zgjedhje në nivel komunal. Kushtet ndryshojnë nga një kanton në tjetrin, por në shumicën e rasteve kërkohet një kohëzgjatje e caktuar qëndrimi dhe/ose një leje qëndrimi.

Në Vaud, për shembull, ku 30 për qind e popullsisë është e huaj, emigrantët mund të kandidojnë ose të marrin pjesë në Këshillin komunal ose të qytetit, si dhe të nënshkruajnë një iniciativë ose një referendum komunal.

Megjithatë, për t’u kualifikuar, ata duhet të jenë mbi 18 vjeç (ashtu si qytetarët zviceranë), të kenë një leje qëndrimi për të paktën 10 vjet dhe të jetojnë në kanton për të paktën tre vjet.

Të gjithë shtetasit e huaj regjistrohen drejtpërdrejt në regjistrin zgjedhor pasi plotësohen kërkesat dhe marrin automatikisht materialin zyrtar për votat dhe zgjedhjet në nivel komunal.

Gjeneva, e cila ka popullsinë më të madhe të huaj në Zvicër (45 për qind), u jep të huajve të drejtën e votës në nivel komunal, por ata nuk mund të kandidojnë për poste.

Bazeli, Graubünden dhe Appenzell Ausserrhoden kanë autorizuar komunat e tyre të prezantojnë të drejtën e votës, të drejtën për të zgjedhur dhe të drejtën për t’u zgjedhur.

Por pak nga komunat i kanë zbatuar këto masa.

Në Graubünden, vetëm 10 nga 208 komunat e kantonit po lejojnë të huajt të votojnë: Bever, Bonaduz, Calfreise, Cazis, Conters im Prättigau, Fideris, Lüen, Masein, Portein dhe Schnaus.

Vetëm tre nga 20 komunat e Appenzell Ausserrhoden – Wald, Speicher dhe Trogen – u dhanë të drejtën e votës joshtetasve.

 

---