Gazeta zvicerane: Një shpallje dashurie për Tiranën

"Ne jemi dashuruar me të. Pse? Sepse Tirana është sexy, në një mënyrë të pa sforcuar...", shkruan Tages Anzeiger në artikullin e saj mbi Tiranën dhe Shqipërinë

“Kryeqyteti i Shqipërisë është vetëm dy orë larg me avion nga Zvicra. Për fat: ne jemi dashuruar me të. Pse? Sepse Tirana është sexy në një mënyrë të pasforcuar…”. Kështu e fillon gazeta zvicerane Tages Anzeiger artikullin e gjerë mbi Tiranën dhe Shqipërinë. Albinfo.ch publikon, me pak shkurtime, këtë artikull me tone të ndritshme, që ngjan me një shpallje dashurie për kryqytetin shqiptar.

“Ju ktheheni në shtëpi dhe i mërzitni të gjithë me faktin se jeni dashuruar kaq fort me Tiranën”

E bukura fillon që në bufenë e mëngjesit. Fërgesa kremoze, pikante, me ngjyrë rozë të butë – një lloj tave me domate dhe speca – ju buzëqesh nga pjata e saj gratin; e pamundur të mos merrni nga ajo me një lugë të madhe. Pranë saj janë këta ullinj jashtëzakonisht aromatikë, të spërkatur me susam të bardhë. Asnjë kulaç me marmelatë nuk ka shanse të shtyhet me përzemërsinë e kuzhinës ballkanike me ndikimet e tij italo-greko-turke.

Kryeqyteti i Shqipërisë nuk është aspak një qytet që dikush do ta quante magnet turistik. Tirana pra, nuk është mjaft e bukur për ta merituar këtë emër, transmeton albinfo.ch. Por ajo e merr gjithë këtë me humor – dhe të gjithë ata që e vizitojnë i bën shpejt për vete. Kushdo që nuk ka qenë kurrë atje do të ngrejë vetullat me dyshim (“Tirana? Vërtet!?”), por kushdo që ka qenë, do të kalojë menjëherë në modalitetin e entuziazmit: Populli! Pamja e qytetit! Lehtësia! Nëse kjo fjalë nuk do të ishte aq e konsumuar, ndoshta do të flitet edhe për gëzimin e jetës.

Shkurt: Tirana vibron. Me dëshirën për të renë, për të mundshmen e papritur. Për ta kuptuar këtë, duhet të ktheni mbrapa për një moment: 30 vjet më parë, njerëzit filluan praktikisht nga e para këtu, kur diktatori komunist Enver Hoxha kishte vdekur dhe partia e tij po jepte shpirt. Ajo që la pas regjimi i tij terrorist ishte një popull që nuk i ishte lejuar të besonte, të thoshte apo të mësonte atë që donte për dekada. Një vend ku edhe zotërimi i librave të gabuar dënohej me burgje. Në të cilat u bënë tortura, vrasje…

Kontakte jashtë vendit? Nuk kishte. Lejoheshin të hynin vetëm ata që mund të tregonin se kishin flokë të prera shkurt, në aeroport. Diktatori kishte aq frikë nga çdo gjë që mund të vinte në perandorinë e tij të mbyllur hermetikisht nga jashtë, saqë kishte ndërtuar bunkerë në të gjithë vendin. Një total prej 170,000 copë. Asnjë vend në botë nuk ka pasur më shumë bunkerë për metër katror. Shqipëria ishte një Kore e Veriut e Evropës dhe kur më në fund ky ankth mbaroi, ajo u kthye në një vend të traumatizuar – një popull u zgjua nga një ëndërr e keqe dhe shumë e gjatë. Me Tiranën si një zemër që ende rreh pavarësisht gjithçkaje.

Dhe tani? Ndërtimi po vazhdon si i çmendur në çdo cep; në thelb qyteti është një kantier i madh ndërtimi. Popullsia e Tiranës është pesëfishuar nga 200,000 (në fillim të viteve 1990) në mbi një milion. Vlerësohet se një në tre shqiptarë tani jeton në kryeqytet ose përreth. Dhe sigurisht: edhe qiratë janë shumëfishuar.

Në qendër, objektet futuriste ngrihen midis blloqeve që shkërmoqen ngadalë. Ende i pabanuar, Hotel Intercontinental i suvatuar në ngjyrë ari të verdhë shkëlqen në diell – direkt pas hotelit “Tirana International”, i ndërtuar në vitet 1970, për të cilin diktatori ishte aq krenar; Duket sikur kulla e artë donte të tregonte kubin gri me gjithë ndëshkimin e tij. Kur jemi te rrokaqiejt: Alban Tower jeshil-blu dhe Downtown One, ballkonet e të cilave janë rregulluar në mënyrë të tillë që, kur shikohen nga larg, të të japin pamjen e hartes së Shqipërisë. Ndërsa në sheshin qendror Skënderbej po ndërtohet një godinë shumëkatëshe në formën e një busti të madh të heroit kombëtar me të njëjtin emër, përcjell albinfo.ch gazetën zvicerane. Gjithçka duket jokonvencionale dhe lozonjare. Nuk është çudi: pas dekadash të arkitekturës së ngurtë, këndore të regjimit, ka një numër të caktuar hapash që duhen bërë.

Ndërtesa e re MET u çlirua kohët e fundit nga skelat e saj: një version fantastiko-shkencor i Koloseumit romak. Gjelbërimi ende mungon, por qyteti tashmë është çuditërisht i gjelbër. Ka parqe ku njerëzit bëjnë piknik, bulevardet janë të mbushura me pemë dhe qyteti është i vendosur mes kodrave të pyllëzuara. Një teleferik i madh ngjitet në më të lartën prej tyre, në Dajt. Pas 20 minutash arrini në lartësinë 1600 metra. Pamja është e mrekullueshme.

Nëse Sheshi Skënderbej është zemra e Tiranës, atëherë qyteti po i nënshtrohet aktualisht një operacioni, si të thuash, “në zemër të hapur”: rreth sheshit po bëhen ndërtime sikur të mos ekzistonte e nesërmja.

E keqja e rimëkëmbjes së shpejtë të këtij qyteti është fakti se ju mund të zbuloni një ose dy grumbuj të paligjshëm mbeturinash përmes xhamave prej pleksiglasi të gërvishtur të pleksiglas në rrugën lart. Thonë se administrata do të kujdeset për këtë; por ajo thjesht duhet të përcaktojë prioritetet.

“Piramida”, me gjithë ndërtimet e çmendura gjithandej, është ende ndërtesa më e çuditshme në qytet. Diktatori Hoxha e donte dikur këtë godinë të ngjashme me UFO-t, për mauzole të vetin… Pastaj gjërat rrodhën ndryshe: gjatë ditës, adoleshentët rrëshqisnin poshtë mureve të saj të pjerrëta, të lëmuara prej mermeri.

Meremetimi urgjentisht i nevojshëm u përfundua vetëm në vjeshtën e 2023-ës dhe duhet thënë: ishte një sukses i madh! Mermeri shkëlqen sikur pas një larjeje me “Javel”, shkallët tani të çojnë në majë, ku turistët dhe vendasit bëjnë selfie. Pavionet e vogla në formë kutie në të gjitha ngjyrat e ylberit shpërndahen në këmbët e piramidës, në të cilat janë vendosur firma, studio etj. Në diellin e mbrëmjes, me një pije në dorë, tundohesh nga mendimi  se ky është ndoshta vendi më cool në Tiranë, transmeton albinfo.ch. Nëse ndonjëherë demonët janë dëbuar me të vërtetë nga një ndërtesë simbolike, atëherë ishte kjo.

Dhe ku festojnë tani adoleshentët dhe të rinjtë rreth njëzet e disa vjeç? Disa rrugë më tutje, në lagjen e Bllokut, ku jetonte dikur diktatori me varësit e tij, të ndarë me gjemba dhe roje të armatosura. Vilat tani strehojnë ambasada, duke përfshirë edhe atë me një kryq të bardhë në një sfond të kuq (Ambasada e Zvicrës); Baret më të nxehta të qytetit ndodhen këtu. Një përzierje e çuditshme.

Nëse më pas merrni një taksi ose një nga autobusët publikë (funksionojnë në mënyrë perfekte dhe janë shumë më të lirë!) për në hotel, do të kaloni përsëri nëpër sheshin kryesor me Skënderbeun mbi kalë, princin dhe udhëheqësin ushtarak që dikur iu kundërvu me guxim osmanëve. Fundi, i pasuksesshëm, por me ndikim të madh: Skënderbeu u bë një hero kombëtar i krishterë në një vend ku dy të tretat janë myslimanë. Të paktën në letër. Ju duhet me të vërtetë të kërkoni, që të shihni gra me shami, në peizazhin e qytetit.

Ndërkohë, përkrenaren e Skënderbeut e ndesh në shumë kryqëzime rrugësh: në formë të logos së zinxhirit më të famshëm të karburanteve në vend. Ndërsa zotërimi i një makine private ishte i ndaluar në komunizëm – në vend të kësaj njerëzit udhëtonin me karroca dhe biçikleta të tërhequra nga kuaj – me lirinë e tyre të sapogjetur ata kompensojnë atë që u mungonte për aq kohë.

“Menjëherë pas ndryshimeve, ne merrnim makinën për të shkruar te furra e bukës, edhe pse ajo ishte vetëm disa shtëpi larg”, na thotë me të qeshur taksisti Alman. Rrugët u ndërtuan me ritme të shpejta, “tani nga Tirana në Gjirokastër mund të shkosh për katër orë, ndërsa më parë duhej më shumë se një ditë, ishte si Kandahar!”.

Shqipëria ka hyrë në Europë, edhe pse është ende në listën e pritjes për BE. Këtë mund ta shihni në tempon, trafikun dhe në bregdet, ku dhomat e hoteleve, papritur nuk mjaftojnë. “Vitin e kaluar”, thotë Almani, “nuk mund të gjeje një shtrat buzë detit gjatë verës”. Investitorët (disa prej tyre ntë dyshimtë, përflitet) nuhasin para të shpejta; Së fundmi u njoftua se dhëndri i Trumpit, Jared Kushner planifikon të ndërtojë hotele në bregdetin e Shqipërisë, përcjell albinfo.ch. Hotele të sigurta nga tërmetet, kjo, duhet të kishte parasysh; Tërmeti i fundit i madh në vitin 2019 në Shqipëri la dhjetëra të vdekur. Mozaiku në fasadën e Muzeut Kombëtar të Tiranës, nga koha e komunizmit – ku shihet një grusht punëtorësh, bujqësh dhe ushtarësh që ecin përpara me vendosmëri – qe  dëmtuar; BE ka bashkëfinancuar restaurimin. Grupi i njerëzve të guximshëm tani po ecën edhe tani, përsëri, i pafrikë përpara – ndonëse në një të ardhme krejtësisht të ndryshme nga sa kishin imagjinuar dikur ndërtuesit.

Shqipëria këtë verë do të marrë pjesë në Kampionatin Evropian të Futbollit. “Jemi në një grup të vështirë, – thotë Almari, – por kush e di: ishim të parët në grupin e kualifikimit. Gjërat po shkojnë mirë për ne tani”. Ti shikon Tiranën, e ndriçuar nga dritat e hënës dhe neoni, dhe mendon: Po, Shqipëria do t`ia dalë.

(Fotot: albinfo.ch)

---