Çfarë do të thotë ‘fiasko’ e madhe e pensioneve të Zvicrës dhe çfarë ndodh më pas?

Zyra e Sigurimeve Shoqërore të Zvicrës kishte llogaritur gabimisht shpenzimet e parashikuara për pensionin e pleqërisë deri në vitin 2033: shpenzimet vjetore ka të ngjarë të jenë rreth 4 miliardë franga më pak se sa ishte vlerësuar fillimisht. Pse ky gabim po ngjall kritika të gjera?

Në vitin 2033 shpenzimet për sistemin e pensioneve zvicerane “duhet të jenë rreth 4 miliardë franga më të ulëta se sa ishte llogaritur”, tha Këshilli Federal këtë javë, duke iu referuar një “anomalie” të lidhur me “dy formula të gabuara”.

Këto formula të pasakta janë përdorur si bazë për llogaritjen e pensioneve që nga viti 2019, raporton thelocal.

Rezultati ‘pozitiv’ i gabimit të llogaritjes, megjithatë, është se ka 4 miliardë franga më shumë në arkat e pensioneve të shtetit sesa mendohej fillimisht, gjë që është një lajm shumë i mirë për pensionistët aktualë dhe të ardhshëm.

Pra, pse ka një reagim të tillë mbi projeksionin e gabuar?

Llogaritja e gabuar shkaktoi kritika të gjera midis deputetëve zviceranë, partive politike dhe grupeve të ndryshme, me disa që e quajtën atë “të tmerrshme” dhe të tjerë duke iu referuar si “një fiasko totale”.

Jo vetëm që ky gabim bie ndesh me besimin e përhapur për saktësinë dhe efikasitetin zviceran, duke përfshirë çështjet financiare, por edhe më shumë në lidhje me pasojat e mundshme të këtij gabimi.

Prej vitesh, qeveria zvicerane ka paralajmëruar publikun se fondit shtetëror të pensionit të pleqërisë (AHV/AVS) po i mbarojnë paratë dhe duhen marrë disa masa drastike për të siguruar financimin afatgjatë të skemës, shkruan albinfo.ch.

Një nga këto hapa ishte propozimi i qeverisë për të rritur moshën e pensionit për gratë nga 64 në 65, duke e sjellë atë në përputhje me moshën për burrat.

Bazuar në këtë skenar pesimist, në shtator të vitit 2022 u mbajt një referendum, me një shumicë shumë të ngushtë votuesish (50.6 për qind) që dolën në favor të kësaj lëvizjeje, që do të zbatohej gradualisht nga viti 2025 deri në vitin 2028.

Zbulimi i këtij gabimi nxiti kritika të forta nga shumë organizata të grave, të cilat ishin kundër ndryshimit të moshës së pensionit në fillim.

Për Unionin Zviceran të Sindikatave (USS), organizata më e madhe e punonjësve në vend me 20 sindikata të lidhura,”është e qartë se rezultati jashtëzakonisht i ngushtë i votimit për rritjen e moshës së pensionit për gratë tani është vënë në pikëpyetje”.

“Me skenarët e saj alarmantë, qeveria ka ndikuar në mënyrë të vendosur politikën e pensioneve dhe ka ushtruar presion të madh për të ulur përfitimet”, tha USS.

Si rezultat i kësaj gafe, tani ka një shtytje për të anuluar rezultatet e referendumit të vitit 2022 – domethënë, për të mbajtur moshën e pensionit të grave në 64 vjeç.

Partia e Gjelbër ka paraqitur tashmë një mocion për të apeluar rezultatet e referendumit.

Grupi i grave të Partisë Socialdemokrate po planifikon gjithashtu të apelojë referendumin për moshën e pensionit.

A mund të bëhen të pavlefshme rezultatet e një referendumi?

Nuk ka shumë përparësi për një lëvizje kaq radikale. Një apel (si ai i paraqitur nga të Gjelbrit) përfundimisht do të përfundonte përpara Gjykatës së Lartë Federale, autoritetit më të lartë gjyqësor të vendit.

Gjykata më pas do të vendosë nëse vota duhet të anulohet; nëse po, Këshilli Federal do të duhet të vendosë se si do të vazhdojë.

Një proces i tillë ka ndodhur vetëm një herë që nga fillimi i sistemit të referendumeve në vitin 1848.

Në vitin 2019, Gjykata anuloi votimin për nismën popullore të Partisë Demokristiane (tani Qendra) “kundër kriminalizimit të martesës”, sepse Këshilli Federal kishte dhënë pa dashje informacione të pasakta paraprakisht.

Çfarë do të ndodhë më pas?

Për Zyrën e Sigurimeve Shoqërore do të jetë një mësim i vlefshëm.

“Ne duhet të mësojmë nga kjo situatë”, tha kreu i saj, Stéphane Rossini, “Ne do të kontrollojmë se ku janë të nevojshme rregullimet. Ekipi tashmë është përforcuar për të shmangur gabimet e llogaritjes në të ardhmen”.

Ndërkohë, ministrja e Brendshme Elisabeth Baume-Schneider ka urdhëruar një hetim se si mund të kishte ndodhur në radhë të parë një gabim kaq i rëndë.

A do ta pakësojë ky gabim besimin që popullata zvicerane ka në qeverinë e saj?

Studime të ndryshme kanë treguar se besimi i publikut tek qeveria është më i lartë në Zvicër se në çdo vend tjetër të OECD.

Kjo është pjesërisht për shkak të transparencës së nxitur nga sistemi i demokracisë së drejtpërdrejtë, dhe pjesërisht nga stabiliteti politik dhe ekonomik – një faktor kryesor për besimin në institucionet publike.

Megjithatë, është shumë herët të thuhet nëse publiku tani do të jetë më i dyshimtë në lidhje me besueshmërinë e projeksioneve zyrtare – apo qeveria në përgjithësi.

 

---