A po i pagëzojmë fëmijët tanë me emra shqip?

‘Arma’, është emri që një e moshuar i kishte vënë mbesës së saj të sapolindur, në prill të vitit 1999. Por, edhe pse i veçantë, Arma, nuk është emri i vetëm i tillë. albinfo.ch ka bërë një hulumtim për emrat që sot u vihen fëmijëve shqiptarë

Dashuria për atdheun, në kohë të vështira është eksperiencë në vete për secilin. Janë të shumtë ata që kanë zgjedhur të bëhen edhe pjesë e luftës në mbrojtje të vendit. Por për cilëndo formë të luftës që zgjedhin, sigurisht qe iu nevojitet ‘Arma’.

E pikërisht ‘Arma’, është emri që një e moshuar kishte vendosur t’i vinte mbesës së saj të sapolindur, në prill të vitit 1999.

Në kohë lufte për Kosovën, kur kontakti me diasporën ishte thuajse i pamundur, familja Haliti nga qyteti Ferizaj i Kosovës, të cilët edhe atë kohë jetonin në Zvicër, i kishin vendosur vajzës së tyre emrin Arma, duke nënkuptuar se Kosovës i duheshin armë për mbrojtje nga okupuesit serb.

Tashmë gati 22 vjeçare, Arma Haliti tregon për karakteristikat e emrit të saj të veçantë dhe për atë se sa krenare ndjehet me emrin që mban.

“Shumë njerëz më pyesin për emrin tim dhe kjo më bën të emocionohem shumë. Është emër i veçantë dhe karakteristik. Arma ka të bëjë sidomos me historinë tonë, me dashurinë dhe mbrojtjen e atdheut. Po ashtu do të thotë, e fortë, e guximshme, e mençur, e edukuar, e kulturuar dhe largpamëse. Jam e lumtur dhe krenare për emrin tim. Unë besoj se në çdo familje të suksesshme, Arma kryesore është një grua e suksesshme”, është shprehur ajo, në një intervistë për Albinfo.ch.

Por, edhe pse i veçantë, Arma, nuk është emri i vetëm i tillë.

Emrat e lidhur me luftën e fundit në Kosovë

Mund të njohim shumë persona me emrin Valon, Flamur, Vlorë, që simbolizojnë Pavarësinë e Shqipërisë, më 1912. Por, nuk mungojnë as ata me emra nga historia e dekadave të fundit, si psh; Tonibler – sipas liderit britanik Tony Blair, Klinton – sipas ish-presidentit amerikan Bill Clinton, apo Medlin – sipas sekretares së shtetit Madeleine Albright, emrat e të cilëve janë përdorur për t’i emërtuar fëmijët, në falënderim të kontributit të tyre për ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë në vitin 1999.

Lidhur me këtë, historiani Azdren Shala, tregon se emërtimi në bazë të ngjarjeve historike është një prirje e njohur te shqiptarët gjatë shekullit të fundit.

“Sa u përket emrave që janë reflektim i emërtimeve të fenomeneve  e ngjarjeve historike, si Pavarësi, Shpenzim, Guxim, etj., kjo prirje është e njohur te shqiptarët për këto 100 vitet e fundit, ku dëshira për tu mishëruar me kauzat ose problemet e kohës, është manifestuar me emra tek fëmijët. P.sh, në kohën e sundimit serb, kur kauzë ishte çlirimi, emrat vendoseshin sipas nevojave, si Kushtrim, Çlirim, etj. Por në përgjithësi kjo kategori e emrave nuk është ndonjë problem që mund të shkaktojë cenim të identitetit kombëtar tek shqiptarët”, u shpreh Shala.

Ndryshe, ai tregon se pse emrat te shqiptarët, jo çdoherë kanë qenë në përputhje me identitetin shqiptar.

“Për arsye historike, emrat jo çdo herë kanë qenë në përputhje me identitetin e tyre shqiptar. Dihet se trevat shqiptare si pozicione gjeografike gjatë historisë kanë qenë pika kufitare ku janë takuar kultura të ndryshme e janë përplasur civilizime, fakt ky që më pas është manifestuar me efekte kulturore te shqiptarët. Kështu duke qenë në mes të arenës ku takohen Lindja dhe Perëndimi, islami e krishterimi, kultura e identiteti shqiptar pa shmangshëm është krijuar si gërshetim i këtyre elementeve. Emrat si manifestim i këtyre kulturave nuk bëjnë përjashtim… Me fjalë tjera, emrat qofshin shqip ose jo, ata nuk përcaktojnë identitet dhe as nuk kanë qenë elemente që çojnë te asimilimi kulturor i shqiptarëve. Kjo vlen për epokat historike kur shqiptarët kanë qenë pjesë e formacioneve politike siç ka qenë Perandoria Osmane, MSKS dhe Jugosllavia, ku brenda atyre strukturave politike, shqiptarët ruajtjen e identitetit të tyre nuk e kanë reduktuar te çështja e emrave por në elemente tjera, si gjuha, traditat, zakonet etj.”, shton tutje historiani Shala.

A rrezikohet identiteti me emra të huaj?

Megjithatë, tashmë kur bota është shndërruar në një “fshat global”, dhe kulturat e ndryshme kanë ndikim te njëra-tjetra, sa mund të  jenë rrezik potencial emrat jo shqip, për të shkuar drejt transformimeve identitare?

“Në kohë kur po jetojmë, në epokën e globalizmit, ku kulturat e mëdha shkaktojnë kriza identiteti tek popujt e vegjël, edhe për shqiptarët ky rrezik është i pranishëm. Kjo manifestohet edhe tek emrat, të cilët sot më shumë janë manifestim i trendëve universale duke tejkaluar kulturat rajonale. Pra, sot emrat jo shqip, janë sinjal i një rreziku të mundshëm që çon tek transformimet identitare, për dallim nga kohët e kaluara kur lëvizjet kanë qenë më të kufizuara edhe si pasojë diversiteti i emrave nuk ka përbërë problem thelbësor në ruajtjen e identitetit”, përfundon historiani Azdren Shala.

Ndërkohë, ndër emrat më të përdorur shqip në Kosovë dhe Shqipëri, viteve të fundit janë si: Amelia, Ajla, Ara, Leandra, Klea, Melisa për vajza, ndërsa për djem si: Noel, Aron, Joel, Roan, Amar, Mateo, e tutje.

 

Emra “shqip” si Xhihad, Hajni, Tarzan…

Ndërsa, këta janë disa emra të fëmijëve shqiptarë në Zvicër, të cilët Albinfo.ch i ka hasur nga burime të veta: Shpenzim, Talenta, Mbretereshë, Xhihad, Sytrime, Hajni, Alidin, Turan, Muhazeze, Gjani, Bjondina, Lurde, Muftunie, Tarzan, Hyrizane, Nalti, Diori, Diar, Lir, Interes, Raonar, Melora, Loressa, Luanda, Sine, Hira, Gjuna, Lendime, Inela, Ledvane, Kenza, Leronden, Lirinton, Hygerta, Siana, Bejsard, Kolica, Kazanov, Krenid, Kyana, Agzushe, Kayla, Deuid, Firihane, Hakime, Sose, Gema, Shumzim, Votuse, Votim, Tingar, Gemë, Ene, Erkand, Demokrate, Gjizelle, Pakize, Tregim!

Artikulli është publikuar ne magazinën e muajit mars 2021 të albinfo.ch

 

 

---