A po e braktis Zvicra, Ballkanin?

Zvicra synon të shkurtojë fondet për bashkëpunimin zhvillimor në favor të rritjes së shpenzimeve ushtarake. Ballkani Perëndimor i rëndësishëm gjeopolitikisht do të preket gjithashtu

Në Zvicrën neutrale, shenjat tregojnë për riarmatim. Senati ka propozuar një rritje prej 4 miliardë CHF (4.6 miliardë dollarë) për buxhetin e ushtrisë zvicerane gjatë katër viteve të ardhshme. Por nga do të vijnë paratë? Financat publike janë më të shtrënguara se në të kaluarën dhe Zvicra nuk mund të blejë armë me kredi. Mekanizmi i frenimit të borxhit, i cili kërkon një buxhet të balancuar të shtetit, e ndalon këtë, raporton swissinfo.ch, transmeton albinfo.ch.

Një propozim, i cili mbështetet kryesisht nga partitë konservatore të qendrës së djathtë, është të devijojë gjysmën e fondeve shtesë për ushtrinë nga buxheti i bashkëpunimit për zhvillim. Pjesa më e madhe e kësaj do të ruhet nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC), e cila ka të ngjarë të rezultojë në një tërheqje nga gjashtë në tetë nga 34 vendet e fokusit të politikës zvicerane të zhvillimit. Kjo do të përfshinte Shqipërinë, Serbinë dhe Bosnje-Hercegovinën – vende me diaspora të mëdha në Zvicër.

Një veprim i tillë do ta vendoste Zvicrën në një rrugë të ndryshme nga shumica e vendeve të tjera evropiane. Ballkani Perëndimor konsiderohet një rajon me rëndësi të madhe gjeostrategjike, veçanërisht pasi Rusia pushtoi Ukrainën në vitin 2022, shkruan tutje swissinfo.ch.

Ballkani Perëndimor është gjithashtu një rajon prioritar për Bashkimin Evropian, i cili zbuloi një plan rritjeje të jashtme për rajonin dimrin e kaluar dhe i dha Bosnjës dhe Hercegovinës statusin kandidat për anëtarësim në BE (së bashku me Ukrainën dhe Moldavinë). Shtetet individuale si Gjermania dhe Austria e shohin gjithashtu Ballkanin Perëndimor si një rajon të rëndësishëm për bashkëpunimin e tyre zhvillimor.

Shqetësimet e një organizate zhvillimi zvicerane

Organizatat joqeveritare (OJQ) që shërbejnë si partnerë zbatues të SDC në terren do të ishin më të goditurat nga shkurtimet. Një prej tyre është Helvetas, një organizatë e përfshirë në bashkëpunimin për zhvillim dhe ndihmën humanitare, e cila është aktive në Ballkanin Perëndimor për dy dekada, transmeton tutje albinfo.ch.

Matthias Herr, kreu i lidhjes së jashtme të divizionit të Evropës Lindore të Helvetas, paralajmëron se tërheqja nga Ballkani Perëndimor mund të jetë një gabim strategjik në aspektin e sigurisë. “Rritja e investimeve në ushtri është një interes legjitim i Zvicrës. Megjithatë, bashkëpunimi për zhvillim është gjithashtu pjesë e politikës së jashtme dhe të sigurisë”, thotë ai. “Në Ballkanin Perëndimor, bashkëpunimi për zhvillim ka kontribuar ndjeshëm në stabilizimin e rajonit.”

Një tërheqje nga rajoni do të krijonte një vakum që mund të mbushet shpejt nga vende si Rusia, Kina, Arabia Saudite ose Turqia, beson Herr. Këto vende mund të forcojnë ndikimin e tyre politik duke ofruar mbështetje me më pak kushte, të cilat potencialisht mund të çojnë në një rritje të korrupsionit dhe një ulje të standardeve mjedisore.

Ballkani Perëndimor përballet me sfida të mëdha. Këto përfshijnë papunësinë dhe emigracionin e lartë, rritjen e autoritarizmit në disa vende dhe deficitet e vazhdueshme strukturore ekonomike dhe korrupsion. Helvetas i trajton këto çështje duke ndjekur dy prioritete tematike: zhvillimin ekonomik (krijimi i mundësive për punë për të rinjtë) dhe qeverisja (mbështetja e decentralizimit, forcimi i autoriteteve lokale dhe promovimi i shoqërisë civile). Të gjitha këto përpjekje kanë dhënë sukses të matshëm.

Një kritikë e bashkëpunimit për zhvillim është se ai mbështet qeveritë e diskutueshme në mënyrë demokratike. Herr kundërshton: “Nëse nuk do të angazhoheshim, tendenca të tilla ka të ngjarë të përkeqësohen.” Decentralizimi dhe shoqëritë e forta civile janë korrigjues të rëndësishëm në këto shtete, të cilat u drejtuan në mënyrë qendrore dhe autoritare gjatë Luftës së Ftohtë, një trashëgimi që mund të ndihet ende sot.

Rruga paradoksale e BE-së

Lufta e Ftohtë dhe konfliktet që pasuan në rajon mund të duken të largëta, aq të largëta, në fakt, saqë disa kritikë vënë në dyshim nevojën për ndihmë zhvillimore në Ballkan, vëren Adnan Ćerimagić, analist i lartë në Lidhjen e Jashtme të Iniciativës Evropiane për Stabilitet. “Gjysma e vendeve i përkasin NATO-s dhe disa janë në proces të anëtarësimit në BE,” vëren ai. Megjithatë, një vështrim më i afërt do të zbulonte se këto zhvillime nuk janë të pakthyeshme.

Tensionet politike janë përshkallëzuar sërish, veçanërisht ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe brenda Bosnjës dhe Hercegovinës.  Për më tepër, “faktet ekonomike dhe sociale janë të qarta: hendeku midis këtyre vendeve dhe pjesës tjetër të Evropës po zgjerohet në vend që të ngushtohet”, thotë Ćerimagić.

Megjithatë, Ćerimagić është më pak i shqetësuar se tërheqja e Zvicrës do të krijonte një vakum për Rusinë për ta mbushur. Një zbrazëti e tillë, sipas tij, ka të ngjarë të mbetet. Ai dyshon se vende të tjera evropiane do të ndërhyjnë.

“Procesi për të fituar anëtarësimin në BE ka një efekt paradoksal,” thotë ai. “Pasi një vend është anëtarësuar, qeveritë evropiane shpesh e ndërpresin ndihmën e tyre dypalëshe. Financimi i siguruar nga BE-ja është shpesh më i ulët [se ndihma]. Siç mund ta shohim, shumica e proceseve në mënyrë efektive janë ngecur, gjë që i lë këto vende në një gjendje të paqartë.”

Nëse Zvicra do të tërhiqej tani, rrjetet dhe njohuritë që u deshën dekada për t’u ndërtuar do të humbnin, paralajmëron Ćerimagić. Në vitin 2023, kontributi financiar i Zvicrës Lidhja e jashtme me Bosnjën dhe Hercegovinën arriti në 16 milionë CHF dhe një total prej 75 milionë CHF duke përfshirë Shqipërinë dhe Serbinë. Duke pasur parasysh shkallën modeste, Ćerimagić sugjeron që politikanët në Bernë duhet të pyesin nëse tërheqja nga një rajon kaq i brishtë në kohët e blloqeve të reja politike në zhvillim i shërben vërtet objektivave të politikës së jashtme të Zvicrës.

Buxheti i ngushtë dhe interesi vetjak

Zvicra njeh objektivin e OKB-së për ndarjen e 0.7% të PBB-së për bashkëpunimin për zhvillim. Megjithatë, si shumica e vendeve, ajo nuk e ka arritur ende këtë qëllim. Vitin e kaluar, ajo arriti të arrijë shifrën 0.6% për herë të parë.

Bashkëpunimi ndërkombëtar në të gjithë Evropën është nën presion të shtuar për disa arsye. Pandemia e Covid-19 dhe lufta në Ukrainë kanë tendosur burimet financiare, gjë që ka lënë shumë qeveri me buxhete të reduktuara për ndihmën ndërkombëtare.

Fluksi i refugjatëve ukrainas ka çuar në një shpenzim më të lartë në shumë vende evropiane, disa prej të cilave mund të ndahen në buxhetet e bashkëpunimit ndërkombëtar. Për më tepër, ndihma për zhvillim po ridrejtohet drejt Ukrainës – Zvicra planifikon të përdorë 15% të ndihmës totale për këtë qëllim.

Ekziston gjithashtu një komponent ideologjik në lojë: rritja e partive konservatore dhe të krahut të djathtë, të cilat tradicionalisht kanë kundërshtuar bashkëpunimin për zhvillim, ka çuar në shkurtime të buxheteve të ndihmës. Si rezultat, qeveritë po hezitojnë gjithnjë e më shumë të ndajnë fonde për ndihmën ndërkombëtare.

Por nëse e bëjnë, duan të përfitojnë nga investimet e tyre. Fondet nga bashkëpunimi ndërkombëtar përdoren gjithnjë e më shumë për të ndjekur interesat ekonomike të një vendi donator – një trend që mund të vërehet në të gjithë Evropën.

Suedia është një shembull kryesor i kësaj tendence. Pas ardhjes në pushtet, qeveria e re konservatore bashkoi Ministrinë për Bashkëpunim Zhvillimor me Ministrinë e Tregtisë.

Zvicra nga ana e saj ka marrë një kthesë tjetër me strategjinë e saj aktuale Lidhja e jashtme për bashkëpunimin ndërkombëtar. Bashkëpunimi për zhvillim tani është i lidhur strategjikisht me politikën e migracionit të vendit, e cila ka prodhuar rezultate të përziera deri më tani.

Shenjat e një tërheqjeje të madhe

Nëse qeveria zvicerane do të vendoste të reduktonte buxhetin për bashkëpunimin zhvillimor, kjo nuk do të ndikonte vetëm në Ballkanin Perëndimor, por do të ndikonte edhe në vende të tjera prioritare si Gjeorgjia, Tunizia, Egjipti, Mianmari dhe Mali.

Për më tepër, ndihma emergjente do të shkurtohet me gjysmë milioni franga zvicerane, gjë që mund të çojë potencialisht në një tërheqje nga zonat e konfliktit si Afganistani, Siria, Jemeni dhe Sudani – vende që janë më të varfra se ato në Ballkanin Perëndimor. Reduktimi i buxhetit do të ndikonte gjithashtu në kontributet për organizatat ndërkombëtare si UNHCR ose ICRC.

Shkurtimet e planifikuara buxhetore janë disi befasuese pasi shumica e popullsisë ka qenë në favor të rritjes së ndihmës për zhvillim për disa vite. Edhe pse kjo shumicë ka rënë kohët e fundit, ajo mbetet një 58% solide sipas një studimi nga Instituti Federal Zviceran i Teknologjisë. Parlamenti zviceran pritet ta trajtojë këtë çështje sërish gjatë seancës së tij të vjeshtës.

 

---