A duhet të shtojë Zvicra një nen mbi fenë në Kushtetutën e saj?

Kushtetuta Federale e Zvicrës thotë shumë pak për fenë. Shumica e çështjeve fetare bien në juridiksionin e 26 kantoneve të vendit. Për të shënuar 175-vjetorin e Kushtetutës, një konferencë publike në Bernë debatoi mbi meritat e një neni të ri kushtetues mbi fenë, njofton swissinfo.

Edhe pse Kushtetuta Federale hapet me një referencë për hyjnoren – “Në emër të Zotit të Plotfuqishëm!” – përmban pak specifika rreth fesë. Vetëm dy nene i referohen drejtpërdrejt asaj: Neni 15 vendos lirinë e fesë dhe të ndërgjegjes, dhe neni 72 u jep kantoneve juridiksionin mbi marrëdhëniet ndërmjet kishës dhe shtetit.

Në fillim të shtatorit, Polit-Forum Bern, një organizatë që nxit dialogun politik dhe edukimin, priti një debat mbi Kushtetutën dhe fenë. Veprimtaria, “Sa duhet të përfshihet feja?”, u organizua në bashkëpunim me Kishën Protestante në Zvicër (PCS) dhe Konferencën Qendrore Katolike Romake të Zvicrës (RKZ).

Shkurtësia e Kushtetutës për fenë ka një origjinë historike, sipas Urs Brosi, sekretar i përgjithshëm i RKZ.

“Konfederata e Vjetër [Zvicerane] [1291-1798] nuk ishte një shtet unitar me një monark si Franca apo Austria. Meqenëse çështjet fetare ishin përgjegjësi e kantoneve të ndryshme, u zhvilluan marrëdhënie shumë të ndryshme midis shtetit dhe fesë”, tha ai.

Tensionet fetare pas Reformimit ndezën disa luftëra ndërkantonale. E fundit, lufta e Sonderbundit të vitit 1847, çoi në krijimin e shtetit modern federal.

“Duke pasur parasysh këtë situatë, kur u hartua Kushtetuta e parë në vitin 1848, shteti i ri federal nuk ishte në gjendje të krijonte politikë federale [për fenë], kështu që çështja mbeti në duart e kantoneve”, tha ai, shkruan albinfo.ch.

Trajtimi i fesë nga Kushtetuta ishte tema kryesore në forumin e Bernës. Pjesëmarrësit sugjeruan se një nen i ri kushtetues mund të jetë i nevojshëm për të siguruar trajtim më të barabartë të besimeve të ndryshme të pranishme në Zvicër.

“Megjithëse migrimi ka diversifikuar shumë peizazhin fetar gjatë dekadave të fundit, ligjet në lidhje me fenë nuk kanë ndryshuar. Kantonet nuk kanë miratuar praktikisht asnjë ligj për të njohur fetë e tjera. Njohja [zyrtare] u jepet kishave protestante dhe katolike [romake] dhe, në një farë mase, komuniteteve katolike hebreje dhe të krishtera [të njohura edhe si katolike të vjetra], por jo feve të tjera, gjë që po bëhet e vështirë për t’u justifikuar”, tha Brosi.

Vendosja e një neni të ri në Kushtetutë mund t’i çojë gjërat përpara.

“Një zgjidhje do të ishte krijimi i njohjes federale përveç njohjes kantonale. Kjo do t’i lejonte fetë e tjera të merrnin pjesë, për shembull, në shërbimet e kapelanëve në spitale ose burgje ose në mësimet fetare në shkolla,” shtoi tutje ai.

Një nen i ri kushtetues do të nënvizonte gjithashtu rëndësinë e fesë.

“Më shumë se gjysma e popullsisë në Zvicër i përket një komuniteti fetar. Është një forcë në shoqëri që duhet të organizohet edhe në nivel politik. Më duket e rrezikshme të them se [në nivel federal] shteti nuk ka asnjë lidhje me fenë,” tha pastorja Rita Famos, presidente e PCS.

Panelistët e konferencës propozuan gjithashtu krijimin e një qendre federale të ekspertizës mbi fenë. Kjo mund të marrë një sërë formash, të tilla si një komision federal jashtëparlamentar për fenë ose një zyrë federale për fenë. Por një gjë është e sigurt, menduan folësit: një qendër e specializuar, në përputhje me atë që po bëhet në kantonin e Cyrihut, do të ishte e dobishme.

“Administrata federale ka nevojë për një qendër me ekspertizë për çështjet fetare. Vazhdimisht po miratohen ligje që prekin komunitetet fetare, por askush nuk ka ekspertizën përkatëse. Ne duhet të ndërhyjmë pasi gjërat janë bërë ose vendosur tashmë, gjë që është gjithmonë paksa e dhimbshme,” tha Famos.

Brosi dha një shembull konkret.

“Në janar, qeveria ndërmori hapat fillestarë për të rishikuar ligjin federal për azilin. Rishikimi do të lejonte financimin federal të shërbimeve të kapelanëve të komuniteteve fetare që nuk mbledhin një taksë fetare. Megjithatë, çështja e taksës fetare nuk përcaktohet në nivel federal për asnjë fe – sepse varet nga kantonet. Gjatë procesit të rishikimit u bë e qartë se askush nuk e kishte marrë parasysh këtë aspekt të problemit”.

Propozimet që dolën nga Polit-Forum Bern janë për momentin vetëm dëshirë. Nuk ka plane për të krijuar një nen të ri kushtetues ose për të krijuar një qendër federale ekspertize.

“Ka shumë çështje të vështira dhe shumë emocionale, siç është njohja e Islamit. Mendoj se kjo është një nga arsyet kryesore që nuk mund të gjejmë një zgjidhje të thjeshtë”, tha Brosi.

“Ne përparojmë duke iu përgjigjur çështjeve ashtu siç lindin, pa ndonjë debat themelor për ndërveprimin e shtetit me komunitetet fetare. Për shembull, një studim tregoi se shërbimi i kapelanës ndihmon në reduktimin e potencialit për dhunë në federale si qendrat e azilit. Për shkak të një ideje të paramenduar se problemi prek kryesisht refugjatët myslimanë, u krijua një kapelan eksperimental mysliman. Kjo është tipike: lind një problem dhe ne gjejmë një zgjidhje. Është padyshim shumë pragmatike, por rezultati është se tani ka një zgjidhje për myslimanët, por jo për komunitetet e tjera fetare në qendrat e azilit”.

---