A është e drejtë që banorët e huaj të mos kenë më shumë të drejta në Zvicër?

Më 24 nëntor votuesit në Basel-City kundërshtuan një propozim për t’u dhënë shtetasve të huaj që jetojnë në mes të tyre më shumë të drejta politike. Lëvizje të ngjashme janë refuzuar edhe gjetkë në Zvicër, por a është e drejtë që të huajt të mos kenë asnjë fjalë në jetën zvicerane?

Referendumi në Basel-City kishte për qëllim shtrirjen e të drejtave aktive për të votuar në zgjedhjet kantonale dhe të qytetit për të huajt me leje qëndrimi të përhershme që kanë jetuar në kantonin e qytetit për të paktën pesë vjet.

Megjithatë, rreth 56 për qind e qytetarëve të Basel-City refuzuan t’u jepnin të huajve të tyre këtë të drejtë, shkruan thelocal.

Jo i vetmi kanton…

Kjo çështje shfaqet herë pas here në kantone dhe qytete të ndryshme zvicerane, por deri më tani, vetëm pesë kantone i kanë dhënë popullatës së tyre të huaj pak a shumë të drejta të gjera për të votuar.

Neuchâtel dhe Jura janë të vetmet që lejojnë joqytetarët të votojnë në nivel kantonal dhe komunal. Kushtet ndryshojnë nga një kanton në tjetrin, por në shumicën e rasteve kërkohet një kohëzgjatje e caktuar qëndrimi dhe një leje qëndrimi, përcjell albinfo.ch.

Në Gjenevë, Vaud dhe Fribourg, të huajt kanë të drejtë vote në nivel komunal, por ata nuk mund të kandidojnë për poste.

Gjeneva u përpoq t’i zgjerojë këto të drejta kohët e fundit, duke u dhënë të huajve të drejtën për të kandiduar në nivel komunal – përveç të drejtës aktuale për të votuar – si dhe të drejtën për të votuar dhe kandiduar për zgjedhje në nivel kantonal, që do të ishte një së pari në Zvicër.

Por, kjo lëvizje u refuzua edhe në kutinë e votimit, ku 61 për qind e qytetarëve të Gjenevës votuan kundër kësaj mase në qershor.

Por nëse këto lëvizje pranohen apo refuzohen nga votuesit, u takon gjithmonë qytetarëve zviceranë, të vetmit që kanë të drejtën e votës në të gjitha nivelet e qeverisë – komunale, kantonale dhe federale – që të marrin këto vendime.

A është e drejtë që shumica e të huajve të mos kenë fjalë për çështjet që i shqetësojnë drejtpërdrejt – për shembull, ata nuk do të jenë në gjendje të thonë fjalën në një referendum të ardhshëm (data e të cilit nuk është caktuar ende) për të vendosur nëse periudha e pritjes për pranueshmëria e shtetësisë duhet të shkurtohet.

Shumë të huaj argumentojnë se ndërsa paguajnë taksat, ata duhet të kenë më shumë fjalë për çështjet që ndikojnë në jetën e tyre në Zvicër.

Megjithatë, fakti i thjeshtë i pagesës së taksave nuk është një arsye për t’u lejuar të votojë.

Paratë e taksave përdoren në nivele të ndryshme të qeverisë për të paguar dhe mirëmbajtur shërbime publike dhe infrastrukturë të ndryshme nga të cilat përfitojnë të gjithë banorët – zviceranë dhe të huaj.

Nëse ky do të ishte një argument i vlefshëm, të gjitha vendet ku jetojnë dhe punojnë emigrantët, do të duhej të lejonin popullsinë e tyre të huaj të votonte – por shumica nuk e bëjnë këtë.

Gjithashtu, Zvicra nuk mund të krahasohet me vendet e tjera në këtë drejtim, sepse sistemi i saj bazë i referendumeve të shpeshta është ndryshe nga të tjerët.

Nuk është vetëm çështja e dhënies së votave në zgjedhje, por – aq më tepër – në referendumet federale dhe lokale.

Por edhe nëse shikojmë vetëm zgjedhjet për parlamentet kombëtare ose lokale dhe zyrat e tjera, shumica e kombeve gjithashtu përjashtojnë të huajt nga pjesëmarrja.

A ka ndonjë gjë që banorët e huaj në Zvicër mund të bëjnë për të zotëruar më shumë pushtet politik – të paktën në aspektin e votimit?

Siç theksojnë të gjithë kundërshtarët e propozimeve për të drejtat e votimit të të huajve sa herë që vjen një referendum i tillë, nëse jozviceranët duan të marrin pjesë në procesin politik të vendit, qëllimi i tyre duhet të jetë të bëhen shtetas zviceranë.

Sapo të ndodhë kjo, nuk ka kufizime për të hedhur votat e tyre larg e gjerë – në referendumet dhe zgjedhjet lokale dhe kantonale – apo edhe të kandidojnë vetë për poste politike.

(Si shtetasit e natyralizuar dhe shtetasit e dyfishtë konsiderohen zviceranë, kështu që ata kanë të gjitha të drejtat e votës).

Prandaj, ndërkohë që disa kantone dhe komuna mund t’u japin të drejta të kufizuara votimi të huajve rezidentë të tyre, nuk ka gjasa që kjo praktikë të përhapet gjerësisht.

---