Sa lirisht mund të lëvizin qytetarët e BE-së në dhe brenda Zvicrës?

Në përgjithësi, shtetasit e BE-së dhe EFTA-s (kjo e fundit përbëhet nga Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni), kanë një akses pothuajse të pakufizuar në lejet e punës dhe të qëndrimit në Zvicër. Por a ka ndonjë përjashtim?

Megjithëse nuk është anëtare e Bashkimit Evropian, Zvicra nënshkroi të ashtuquajturin traktat për Lëvizjen e Lirë të Personave (AFMP) me Brukselin më 1999.

Sipas qeverisë zvicerane, marrëveshja, e cila hyri në fuqi më 2002, “heq kufizimet për qytetarët e BE-së që dëshirojnë të jetojnë ose të punojnë në Zvicër. E drejta e lëvizjes së lirë plotësohet me njohjen reciproke të kualifikimeve profesionale, me të drejtën për të blerë pronë dhe nga bashkërendimi i sistemeve të sigurimeve shoqërore, të njëjtat rregulla vlejnë edhe për qytetarët e shteteve anëtare të EFTA-s, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

Çfarë do të thotë kjo në praktikë?

Kjo do të thotë që qytetarët e 27 anëtarëve të BE-së (shih më poshtë), plus Norvegjinë, Islandën dhe Lihtenshtajnin, nuk kanë nevojë për leje nëse punojnë në Zvicër deri në tre muaj.

Përtej kësaj periudhe, ju duhet të aplikoni për një leje qëndrimi nga komuna zvicerane në të cilën jetoni.

Për ta bërë këtë, duhet të paraqisni një kartë identiteti ose pasaportë të vlefshme, si dhe konfirmimin zyrtar të punësimit ose një kontratë pune.

Pasi ta keni bërë, dhe të merrni lejen tuaj B, ju mund të punoni në Zvicër për kohëzgjatjen e vlefshmërisë së lejes suaj (nga një deri në pesë vjet).

Për më tepër, ju do të gëzoni të drejtat që nuk i kanë qytetarët e kombeve të treta: jeni i lirë të ndryshoni vendin e punës dhe të lëvizni nga një kanton në tjetrin.

Një përfitim tjetër që keni ju si qytetar i një shteti të BE/EFTA është se mund të vini në Zvicër dhe të kërkoni punë deri në gjashtë muaj pa asnjë kërkesë për vizë, transmeton albinfo.ch.

Sipas qeverisë, “për tre muajt e parë nuk keni nevojë për leje. Pas kësaj, ju mund të merrni një leje qëndrimi afatshkurtër BE/EFTA, e cila është e vlefshme për tre muaj në vit, me kusht që të keni mjetet e nevojshme financiare për të mbështetur veten”.

Dhe ju keni edhe më shumë të drejta:

Nëse keni punuar ligjërisht në Zvicër dhe keni kontribuar në skemën e sigurimeve shoqërore, atëherë keni të drejtë të merrni përfitime papunësie.

Në rast se mbeteni të papunë ndërkohë që keni një leje C ose B, do të merrni përfitime papunësie, për sa kohë që keni qenë i punësuar në Zvicër për të paktën 12 muaj në dy vitet e fundit dhe keni jetuar në vend me kohë të plotë gjatë asaj periudhe.

Gjithashtu, në rast të humbjes së vendit të punës, një qytetar i BE/EFTA nuk duhet të largohet menjëherë nga Zvicra.

Në vend të kësaj, ata mund të qëndrojnë në vend për të paktën gjashtë muaj për të kërkuar punë të re.

Megjithatë, ata do të duhet të aplikojnë për një leje si punëkërkues pranë autoriteteve kantonale të migracionit ndërsa kërkojnë një pozicion të ri.

Një përfitim tjetër është se nëse jetoni në Zvicër si qytetar i BE/EFTA, mund të blini pronë – në të vërtetë, ju keni të njëjtat të drejta në këtë drejtim si qytetarët zviceranë.

Ju nuk keni nevojë për leje ose ndonjë leje shtesë që një shtetas zviceran nuk do t’i kërkonte për të blerë pronë.

Por kjo nuk është e gjitha…

Ndërsa joevropianët duhet të jetojnë 10 vjet në Zvicër përpara se të kalojnë lejet e tyre B në lejet e statusit të përhershëm C, kjo periudhë është pesë vjet për qytetarët e BE / EFTA. (Përjashtimi i vetëm për grupin e mëparshëm janë shtetasit amerikanë dhe kanadezë, të cilët mund të aplikojnë edhe pas pesë vitesh të vazhdueshme qëndrimi).

Cilat janë disa nga kufizimet e vendosura për qytetarët e BE/EFTA?

Punëdhënësit në Zvicër duhet të respektojnë rregullat e qeverisë, dhe veçanërisht me ‘hierarkinë e punësimit’ që zbatohet për tregun e punës.

Punëtorët nga një shtet i Bashkimit Evropian ose EFTA kanë të njëjtat të drejta në teori si ata nga Zvicra, megjithëse në realitet kompanitë mund të favorizojnë punëtorët zviceranë për shkak të gjuhës dhe kulturës së punës. (Dhe nëse askush nuk mund të punësohet nga ai grup, vetëm atëherë punëdhënësit mund të rekrutojnë nga vendet e treta).

Disa kufizime janë gjithashtu në fuqi për shtetasit kroatë: megjithëse vendi është anëtar i BE-së dhe qytetarët e atij vendi janë pjesë e AFMP-së, nëse imigrimi i punëtorëve kroatë tejkalon një prag të caktuar, Zvicra mund të përdorë një klauzolë mbrojtëse dhe të kufizojë numrin e lejet — në thelb, trajtojnë kroatët në të njëjtën mënyrë si punëtorët e vendeve të treta.

Kjo klauzolë mbrojtëse është përdorur në janar 2023.

Kështu e shpjegon Sekretariati Shtetëror për Migracionin: “Protokolli parashikon hapjen graduale të tregut zviceran të punës për shtetasit kroatë gjatë një periudhe tranzitore prej dhjetë vjetësh. Klauzola mbrojtëse e parashikuar në AFMP i lejon Zvicrës të rifusë kuotat e lejeve për një periudhë të kufizuar kohore nëse imigrimi nga Kroacia tejkalon një prag të caktuar”.

---