Shqipëria dhe trashëgimitë e saj historike

Shqipëria. Disaherë na tingëllon si një vend aq të zhytur në periudhen bashkëkohore sa që e harrojmë të kaluaren e tij : kur shetisim në Durrës, Vlorë, Tiranë, tempuj të modernitetit, presim në çdo qoshe të rrugës ose më mirë: shpresojmë në çdo qoshe të rrugës, ne banorë të Evropës së vjetër, që të takojmë vende të kujtimit që kanë fuqinë të na transportojnë në historinë e këtij vendi rreth të cilit e dijmë se e ka shenjën e kompleksitetit, gjë logjike për një tokë në udhëkryqin nës të lindjes dhe perëndimit.

Prandaj ndjehem, disaherë ne, turistët nga Evropa, sadopak të tradhëtuar : por mjafton që të arrijë koha e drekës që të shijojmë historinë në traditën gastronomike të vendit e cila përmbledhë, e vetme, pasurinë e tokës së saj dhe shumëllojshmërinë e historisë së saj në bashkimin e shijeve turke, greke dhe italiane. Kuzhina është një surprizë e vërtetë dhe çdo herë që e shoqëroj një grup, klientët e mij janë të kënaqur. Edhe më shumë kur duam ta njohim këtë territor, jashtë qyteteve të mëdha : e vërejmë varietetin e tij, edhe pse kemi të bëjmë me një shtet me proporcione të reduktuara, që paraqiten në prezencën e konteksteve gjeologjike të llojllojshme, peizazheve me male që shpejt zëvendësohen me qoshe të Detit Mesdhe me ngjyre të forta. Dhe po në këta peizhazhe të fragmenteve të gjalla të botës arkaike të vendeve rurale që një shkrimtar i madh italian Carlo Levi imagjinonte duke ekzistuar si të paprekur ka gjithmonë dhe identik kudo që kishte fusha, bagëti, fermerë… Është karroca që takojmë duke ecur ngadalë në rrugën e Mercedes-it që ikën fuqimisht… kopetë që disaherë ndalin autobusët me turistë… kjo është ajo që është shkruar në historitë e familjeve të të gjithë ne dhe që e dojmë të ruajtur të paprekur diku.

Por takimin me të kaluaren bëhet edhe përmes historisë së madhe : vendet arkeologjike të Apolonisë, Byllisit, Butrintit për të cituar vetëm më të rëndësishmisht, tregojnë për një epokë, asaj të Greqisë dhe Romës, ku bota mesdhetare ishte vetëm një. Por këtu, lokalitetet (arkeologjike) janë ende të zhytur në një kontekstr natyror që u jep një fuqi pa krahasime në përjetimin e botërave të zhdukura. Dhe është po ky peizazh natyror, i pasur dhe i llojllojshëm, që i pret dhe i integron, në një takim të përjetshëm, etapat e historisë së njëpasnjëshme të vendit, përfshirë mijera bunkerat e shpërndarë që kujtojnë ngjarjet shumë të freskëta për t’u bërë një etapë e tregimit historik që vendi të vetvetës që dhurohet nga vendi.

Mais la rencontre avec le passé se fait aussi au travers de la grande histoire: les sites archéologiques de Apollonie, Byllis, Buthrinte, pour ne citer que les plus importants, racontent une époque, celle de la Grèce et de Rome, où le monde méditerranéen n’était qu’un seul. Mais ici les sites sont encore immergés dans un contexte naturel qui leur donne une puissance sans comparaison dans l’évocation des mondes disparus.

Et c’est bien ce paysage naturel, riche et varié, qui accueille et intègre, dans une rencontre perpétuelle, les étapes de l’histoire successive du pays, y compris les milliers de bunkers éparpillés rappelant des évènements encore trop récents pour devenir une étape de la narration historique que le pays donne de lui-même.

Qytetet e Beratit, Gjirokastres, pazari i Krujës, përkujtojnë shekujt e dominimit osman përmes arkitektues por nuk kemi të bëjmë me qytete të ngrira në kohë. Shtëpitë osmane me shumë dritare strehojnë sot jetën sa më shumë si më parë dhe shetisim në një të kaluar që është bërë e tanishme.

Dhe mbi të gjitha jemi të befasuar këndshëm të bashkëjetesës në të kaluaren dhe në të tashmën të religjionit ortodoks, katolik dhe islam me frymen e tij bektashi që ka lënë në Berat kisha të shquara të shekullit XIV dhe që mundëson sot të ulesh në rrugët e Gjirokastrës dhe të dëgjosh ezanin duke ngrënë meze.

Civilizimi Bizantin i ikonave dhe vizioni i tij i të padukshmes është dëshumar në mënyrë të jashtëzakonshme nga muzetë e ikonave të Beratit dhe nga atij të Korçës si dhe nga afreskat e manastirit të Ardenicës, vend i privilegjuar i kujtimeve ku takohet një histori tjetër e Shqipërisë, ajo e heroit të rezistencës Skenderbeut. Nga këto takime, toka e Shqipërisë është e pasur, gjë e bën udhëtimin në këtë tokë një mundësi të vërtetë.

 

 

 

---