Shqiptarët e Zvicrës, tregime suksesi edhe përtej fushës së futbollit

„AZ" portreton dy shqiptarë të suksesshëm në Zvicër: Ilir Daljipi dhe Enver Robelli. Vini re: asnjëri prej tyre nuk është futbollist!

Në vazhdën e artikujve shumë afirmativë që sidomos muajve të fundit, u kushtohen　me të drejtë futbollistëve shqiptarë të kombëtares zicerane, gazeta „Aargauer Zeitung” ka dashur të thyejë një tabu: jo vetëm futbollistët janë shqiptarët për të cilët　duhet të shkruhet. „Shqiptarët në Zvicër kanë një imazh të keq. Pa të drejtë.

Dy tregime suksesi, përtej fushës së futbollit”, është motoja nën titullin e shkrimit “Shumica e padukshme” në të cilin prezantohen avokati Ilir Daljipi që ka zyrën në Cyrih dhe gazetari Enver Robelli, redaktor në gazetën　”Tages Anzeiger” dhe korrespondent në Ballkan i saj dhe gazetës gjermane “Süddeutsche Zeitung”.

Për Daljipin, Shaqiri është futbollisti i preferuar ndërsa mes cilësive të tij ai numëron frymën luftarake, angazhimin dhe natyrshmërinë”. Ndërsda gazeta po këto cilësi ia përshkruan edhe vetë avokatit Dalipi.

Vlerësimi nuk duhet bërë për etninë por për rezultatin e arritur

„Ilir Daljipi kishte pasur gjithmonë një plan. Të merrte patentën e avokatit dhe të pavarësohej. Plani u realizua. Prej 3 vjetësh e gyjsmë avokati 34 vjeçar udhëheq zyrën e vet. Puna po ecën. Kalendari i termineve është i mbushur.

„Jam i disiplinuar”, thotë Daljipi, i cili në Zvicër, në Cyrih ka ardhur në moshën dyvjeçare. Prindërit e tij,　siç shprehet gazetari,　”janë maqedonas me prejardhje shqiptare, nga Shkupi. Vetë Iliri është zviceran me prejardhje shqiptare nga Cyrihu”. Daljipi, në zyrën e rregulluar me finesë, me kostumin elegant, mban shënime në një bllok të vogël. „Gjithmonë kam pasur prirje të veçantë për rend e rregull”, thotë ai. Madje detyrat e shtëpisë, që në shkollën fillore ai i kryente i pari, në fillim të vikendit, ndërkohë që shoku i tij më i mirë (një zviceran) i fillonte ato vetëm të dielën në mbrëmje.

Në shkollën fillore ai ishte „shqiptari”, ndërsa aty ishin edhe „kroatët”, disa italianë dhe spanjollë. Probleme për shkak të prejardhjes nuk kishte. Mësuesja nuk e kishte zgjedhur atë për të bërë provimet e gjimnazit, edhe pse një zvicerane me nota më të dobëta se ai, ishte zgjedhur. „Mirëpo kjo ndodhte thjeshtë për shkakun se prindërit e saj mund të bënin ndikim, ndërkohë që babai im kthehej mbrëmjeve i lodhur nga puna dhe nëna fliste fare pak gjermanisht”. Daljipi nuk është tip i tillë që dëshiron të dramatizojë.

Në gjimnaz ai mbërriti megjithatë, dy vjet pasi kreu shkollën sekondare. Pastaj erdhën studimet në juridik gje çdo gjë shkoi ashtu si duhet.

Daljipi ka pasur sukses dhe kjo gjithnjë ngjall habi. Ndodh që në gjyq puna e tij të vlerësohet në mënyrë të veçantë. “Kështu, unë nuk e di pastaj a po më lavdërojnë mua apo faktin se një shqiptar aty po e bën një punë të mirë”.

Ilir Daljipi ka edhe diçka të përbashkët me Shaqirin: Të dytë shpesh vlerësohen në radhë të pare për etninë e tyre. Daljipi thotë: “Por ne afrohemi më shumë vetëm kur të na perceptojnë si individë”.

Gjermanishtja – profesion dhe përgjithësimet që nuk ndihmojnë

Në portretin paralel që gazeta „Aargauer Zeitung” i bën Enver Robellit, përshkruhen hollësitë e ardhjes së tij për here të parë në Zvicër, para 27 vitesh. Qysh me të hyrë në　këtë vend,　atij, në kufirin në Kreuzlingen ia kishin matur gjatësinë dhe peshën. “Një përshëndetje jo shumë dashamirëse” thotë Robelli dhe qesh.

Ka qenë viti 1984, kur Robelli asokohe 12 vjeç, kishte ardhur me trenin e gastarbeiterëve nga Gjilani, 40 km në lindje të Prishtinës. Babai po punonte në Zvicër, në ndërtimtari, që nga vitet e shtatëdhejta. Robelli asokohe nuk dinte asnjë fjalë gjermanisht. Sot, 27 vjet më vonë, gjuha gjermane është bërë profesion　i tij. Robelli është redaktor dhe korrespondent I Ballkanit për gazetat “Tages Anzeiger” dhe “Süddeutsche Zeitung”. Gjuhën, thotë ai, e ka mësuar në të shumtën vetë, „me disiplinë të hekurt”. Për t`u bërë gazetar, nuk mjafton gjermanishtja e shkollës. Prandaj Robellit i ishte dashur që heret të angazhohej më shumë se të tjerët.

Ndryshime gjatë 27 viteve të fundit nuk ka pësuar vetëm Robelli. Edhe Zvicra është bërë tjetër.

Shtëpia e parë ku ka banuar familja Robelli mbante emrin “Shtëpia e gastarbeiterëve Freienbach” ndërsa në shkollë, Enveri ishte një ekzot. Sot nuk ekziston më fjala “gastarbeiter”. Ajo është zëvendësuar　me “imigrant”. Po kështu Robellët nuk munden të banojnë më në Freienbach SZ. është tepër shtrenjtë. Dhe nxënësit me prejardhje kosovare nuk janë më ekzotikë. Ata tash përbëjnë një problem.

Njëherë Robelli po i dëgjonte në tren dy njerëz tek flisnin mes vete dhe shanin kosovarët. Dikur kjo i ishte bërë e padurueshme. Dhe Robelli u ishte drejtuar: „Edhe unë jam njëri nga ata”.

Enveri, qëmoti me shtetësi zvicerane, është kthyer në muaji　 gusht nga Zagrebi, ku ka qëndruar për katër vite si korrespondent për Evropën Lindore. Ai thotë: atmosfera është më e helmuar se më parë”. Për problemet e miogracionit duhet të flitet por „ky paushallizim…” nuk sjell asgjë.

Enver Robelli nuk ka ndonjë interes të madh për futbollin. Por ai e di se në kombëtaren e Zvicrës shqiptarët e kanë fjalën kryesore. Mirëpo ai nuk është i sigurt nëse kjo ndihmon për reduktimin e resentimenteve ndaj shqiptarëve. „Shaqiri është futbollisti më i popullarizuar i Zvicrës, por për prejardhjen e tij interesohen të paktët”. Kryesorja, ai po shënon gola. Dhe, meqë ra fjala, emri i tij gjermanisht shqiptohet pa „k”-në që ia vënë në mes,　pra „Schatschiri” (Shaqiri) dhe jo Sha-kk-iri, siç e shqiptojnë zviceranët.

---