The Guardian shkruan për Dua Lipën, Rita Orën dhe “pushtimin” e listave nga artistët e tjerë

The Guardian shkruan se fushat mbi fshatin kosovar Bërnicë e Poshtme ofrojnë një pamje spektakulare të fshatit përreth. Qielli blu përshkohet me siluetat e maleve që rrethojnë Prishtinën, kryeqytetin e Kosovës. Horizonti është i shpuar nga minare të holla e të argjendta dhe shtëpi me çati të kuqe. Ndërsa dita kthehet në natë, ky sfond skenik bëhet i zi, ndërsa skenat ndriçojnë dhe basi fillon të tingëllojë.

Ky është festivali “Sunny Hill”, një festival katërditor i muzikës pop i organizuar nga ylli ndërkombëtar Dua Lipa dhe babai i saj, Dukagjin Lipa. Turma këtu duket si një pamje e ekranit të faqes “For you” të “TikTok”: bluzat e shkurtra dhe pantallonat e gjera janë kudo, me shumë pjesëmarrës nën moshën 18 vjeç. Vesa dhe Urta, të dyja 17 vjeçe, jetojnë në Prishtinë dhe po ndjekin festivalin për herë të parë dhe të dytë përkatësisht.

Jeta e natës këtu është e çmendur”, entuziazmohen ato. “Ne e duam atmosferën dhe energjinë”.

Pasi ka shpallur Pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, Kosova është shteti më i ri në Evropë në më shumë se një aspekt: mosha mesatare e qytetarëve të saj është 29.5 vjeç, ndoshta e ndihmuar nga fakti se të rinjtë kosovarë deri vonë nuk mund të përfitonin nga liria e lëvizjes brenda BE-së. Popullsia e saj prej 1.8 milionë banorësh është më pak se një e katërta e qytetit të New Yorkut, masa tokësore e saj është vetëm 3 për qind e asaj të Gjermanisë – gjë që e bën këtë ndikim të jashtëzakonshëm të vendit të vogël ballkanik në muzikën pop ndërkombëtare edhe më intrigues.

Dua Lipa dhe Rita Ora, dy nga këngëtaret kryesore në botë të toplistave, janë me origjinë shqiptare kosovare, të lindura nga prindër që u larguan nga rajoni i shkatërruar nga lufta në vitet 1990. Lipa dhe Ora të dyja këndojnë në anglisht, por edhe artistët në gjuhën shqipe nga Kosova kanë pasur suksese të mëdha në Evropë, Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut, Indi, Australi dhe SHBA – një skenë e gjallë vendore e lindur nga qëndrueshmëria dhe krijimtaria e pasluftës së Kosovës.

“Me aktivitete të kufizuara rekreative në dispozicion, të rinjtë kanë kanalizuar energjinë e tyre në muzikë dhe art,” shpjegon Gent Osmani, kompania e të cilit “Fole Publishing” shpërndan dhe tregton video muzikore për yjet shqiptarë dhe kosovarë.

Njëra prej tyre, Dhurata Dora, ka më shumë se 860 milionë shikime në “YouTube” me hitin e saj “Zemër”, një bashkëpunim i vitit 2019 me reperin algjerian Soolking, e cila ka zënë listat në Belgjikë, Zvicër dhe Francë. Bashkëpunimi i Dorës në vitin 2021 me këngëtaren kongo-franceze GIMS, “Only You”, u certifikua si e artë në Francë dhe platin në Zvicër, dhe performanca e saj me yllin e “Voice of Albania” Yll Limani ishte pa dyshim performanca e spikatur në gjuhën shqipe në “Sunny Hill” këtë vit.

Duke kënduar tekste të përqendruara kryesisht te dashuria dhe tradhtia, yjet e estradës kosovare shpesh bashkëpunojnë me artistë nga Shqipëria apo diaspora, duke hedhur video rregullisht në “YouTube” të mbushura me pamje ajrore të peizazheve verore dhe fustane me ngjyra të ndezura. Ato përfshijnë gjithçka, nga meloditë tipike ballkanike (siç është “Malli” i Albrim Llapqevës), deri te këngët hip-hop (siç është “I Kom Pa” e Butës dhe Noizyt), deri te meloditë tërheqëse pop (përfshirë “Bonbonin” e Era Istrefit, e cila është shikuar gati një miliard herë në YouTube.)

Instrumentet tradicionale ballkanase shfaqen shpesh, si gajdja, një instrument prej druri dhe lëkure deleje, tingulli i gumëzhitjes të së cilës përdoret për efekt hipnotik nga DJ Gimi-O, Ricky Rich dhe Dardani në “Habibi [Albanian Remix]”.

Skenat dalluese pop dhe rock të Kosovës datojnë që në kohën kur ishte ende pjesë e Jugosllavisë. Në atë kohë “Shqiptarët e Kosovës kishin shumë më tepër liri, lëvizshmëri dhe qasje në botën e jashtme sesa shqiptarët nga Shqipëria”, thotë Robert A Saunders, një akademik amerikan që hulumton mbi identitetin në vendet passovjetike.

“Dhe sigurisht për një gjeneratë që lindi në dhunë, që u rrit nga prindër që kishin kaluar luftën, kosovarët kanë një ndikim ndër breza të të qenit një pakicë e keqtrajtuar. Nëse shikoni hip-hop-in amerikan dhe temat e asaj muzike do të goditeshin vërtet me një popullatë shqiptare të Kosovës”.

Meqë muzika e estradës kosovare vazhdon të përhapet në mbarë globin, pyetja është se sa nga suksesi i saj përfiton vendi i vogël nga e ka origjinën.

Sipas Dukagjin Lipës, ndikimi ekonomik i festivalit “Sunny Hill” në Prishtinë është rreth 20 milionë euro në një javë. Shumë hotele në qytet rezervohen gjatë kohës së festivalit. Por me çmimin e biletave 200 euro për kokë – pak më pak se gjysma e pagës mesatare mujore të kosovarëve – festivali është i paarritshëm për shumë vendas. Rreth 45 për qind e atyre që morën pjesë në festival këtë vit udhëtuan nga jashtë.

Më 1 janar të këtij viti kosovarët fituan të drejtën e udhëtimit pa viza brenda BE-së. Disa kanë frikë se kjo mund të shkaktojë një ikje të trurit të vendit. Megjithatë, liberalizimi i vizave do të lehtësojë gjithashtu lëvizjen e lirë të ideve dhe bashkëpunimin ndërkombëtar, në muzikë dhe më gjerë. Në festival, adoleshentet Vesa dhe Urta thonë se do të dëshironin të studionin në universitete jashtë vendit, por planifikojnë të kthehen në Kosovë më pas. “Mendoj se Kosova është zgjidhja më e mirë për të jetuar. Ne i kemi të gjithë miqtë tanë këtu, ju mund të dilni në mes të natës dhe të ndiheni të sigurt”.

Në “Zone Club”, një nga klubet më të njohura të natës në Prishtinë, festa zhvillohet deri në orët e vona të natës. Ndërsa dyert hapen në orën 11:30, interpretuesi i parë nuk është planifikuar të arrijë deri në orën 2 të mëngjesit. Agnesa, nëntëmbëdhjetëvjeçare, prindërit e të cilës janë nga Kosova, është ulur në një zonë të qetë në natyrë me miqtë e saj. Ajo ka një pikëpamje optimiste për industrinë muzikore të vendit.

“Jam vërtet krenare për të gjithë yjet e estradës nga Kosova. Për shkak se Prishtina është e vogël, shpesh i shihni në zona VIP të klubeve ose duke ecur në qendër të qytetit. Skena është shumë e qasshme”.

Ajo tani jeton në Gjermani, por këmbëngul se muzika e rrënjëve të saj ende rreh në zemrën e saj. “Unë jam rritur me muzikën këtu dhe më ka pëlqyer shumë gjithmonë, mendoj se çdo shqiptar mund të pajtohet me këtë ndjenjë”.

---