Cilat pjesë të Zvicrës kanë rrezik më të madh për tërmete?

Zvicra goditet nga qindra tërmete çdo vit dhe shpesh lëkundjet ndihen nga njerëzit dhe disa mund të shkaktojnë dëme. Ja çfarë duhet të dini për tërmetet në Zvicër.

Një tërmet u ndje në pjesë të mëdha të Zvicrës dhe Gjermanisë jugore në orët e para të së enjtes, 27 qershor.

Epiqendra e tërmetit u identifikua rreth 18 kilometra në veriperëndim të Laufenburg, në kantonin Aargau.

Sipas Shërbimit Sizmologjik Zviceran (SED) në Institutin Federal Zviceran të Teknologjisë në Cyrih, i cili është përgjegjës për monitorimin e tërmeteve në Zvicër dhe vendet fqinje, si dhe për vlerësimin e tërmetit, magnituda e tërmetit është matur në 4.2 ballë të shkallës Rihter.

Mediat zvicerane nuk raportojnë për të lënduar apo dëme materiale, transmeton albinfo.ch.

A ishte kjo një ngjarje e pazakontë?

Jo, Zvicra përjeton tërmete rregullisht, veçanërisht në kantonin e Valais dhe Alpet.

“Zvicra duhet të presë një tërmet të fortë me magnitudë rreth 6 ballë çdo 50 deri në 150 vjet. Tërmeti i fundit i asaj fuqie ndodhi në vitin 1946 pranë qytetit Sierre në Valais”, tha Michèle Marti e SED në vitin 2022.

“Megjithatë, një tërmet i tillë mund të ndodhë kudo dhe në çdo kohë në Zvicër”.

Në vitin 2023, SED regjistroi afërsisht 1500 tërmete në të gjithë vendin dhe vendet përreth – një rekord gati.

Duke parë prapa në dekadën e kaluar, SED ka regjistruar mesatarisht rreth 270 tërmete në vit në kantonin e Valais dhe rrethinat e tij të afërta; megjithatë, vetëm “dy ose tre në vit ndjeheshin nga banorët vendas”.

Për shembull, në vitin 2019, SED regjistroi më shumë se 1200 ngjarje të tilla, por vetëm rreth 10 deri në 20 u ndjenë në të vërtetë nga anëtarët e publikut.

Në një rast, më 6 nëntor 2019, tërmete të lehta u ndjenë në të gjithë Bernën dhe Valais, duke ndjekur aktivitetin sizmik të ndjerë nga banorët vendas në ditët e mëparshme.

Dy tërmetet e mëdha ndodhën në orën 01:54 dhe 4:36 të mëngjesit me magnitudë 3.4 të shkallës Rihter. Secila u pasua nga një numër pasgoditjesh.

Një numër i madh banorësh vendas raportuan se kishin ndjerë tërmetet, duke iu drejtuar Qendrës Sizmologjike Euro-Mesdhetare (EMSC).

Nuk ka raportime për dëme apo lëndime si pasojë e këtyre tërmeteve.

Tërmetet në Zvicër

Ndërsa tërmetet mund të jenë të zakonshëm, ata që godasin shtatë e lart në shkallën Rihter – më shpesh të parë në vendet me rrezik të lartë si Italia, Turqia, Bosnja dhe Hercegovina dhe Kroacia – janë relativisht të rrallë.

Zvicra goditet nga një tërmet i madh mesatarisht një herë në shekull, me i fundit që ndodh në vitin 1946 në veri të Sierre në Valais.

Tërmeti i Sierre mori tre jetë njerëzish dhe shkaktoi dëme në vlerë prej miliona frangash.

Valais është kantoni me rrezikun më të lartë të tërmeteve, i ndjekur nga Bazeli dhe Graubünden.

“Në Valais ndodhin më shumë tërmete se kudo tjetër në Zvicër. Prandaj, rajoni ka rrezikun më të lartë sizmik të vendit,” sipas SED.

Sipas statisticienëve në SED një tërmet me magnitudë rreth 6.0 ndodh në Valais mesatarisht çdo 100 vjet.

Kjo barazohet me një probabilitet të ndodhjes prej afërsisht 1 për qind në vit për një tërmet të tillë.

Pse Valais është më i prirur ndaj tërmeteve?

Ka të bëjë me topografinë e saj malore. “Aktiviteti sizmik në Zvicër dhe formimi i Alpeve janë të lidhura ngushtë”, sipas SED.

Alpet përbëhen nga shkëmbinj të ndryshëm dhe, siç shpjegon SED, “Në thelb, tërmetet shkaktohen nga çlirimi i papritur i sforcimeve në koren e tokës. Këto strese shkaktohen nga lëvizjet kontinentale në shkallë të gjerë. Nëse ato janë më të forta se shkëmbi, një këputje e papritur ndodh përgjatë zonave ekzistuese të dobësisë në nëntokë, duke shkaktuar valët sizmike të ndjera në sipërfaqen e tokës”.

Bollëku i maleve në Graubünden gjithashtu e bën këtë kanton të ndjeshëm ndaj tërmeteve.

Megjithatë, “çdo rajon i Zvicrës është i ekspozuar ndaj një shkalle të rrezikut sizmik”, thekson SED.

Një fakt interesant: jo të gjithë tërmetet janë fatkeqësi ‘natyrore’; disa mund të bëhen nga njeriu.

Për shembull, në vitin 2006, puna e shpimit për ndërtimin e një termocentrali gjeotermik në Bazel shkaktoi një tërmet të vogël – 2.7 të shkallës Rihter – i cili shkaktoi dëme të vogla në ndërtesat përreth.

Shqetësime për rrezikun e tërmeteve në qytetet e Zvicrës

Janë bërë disa përpjekje për të konstatuar efektet që do të kishte një tërmet i fortë në qendrat urbane të Zvicrës.

Një skenar i ‘rastit më të keq’ të imagjinuar pas tërmetit të vitit 2019 ishte një tërmet 6.5 ballë që goditi qytetet Sion dhe Sierre, duke lënë 800 të vdekur, 1600 ndërtesa të shkatërruara dhe 119,000 njerëz të pastrehë.

Hulumtimi dhe përgatitja e mëtejshme për ngjarje të tilla është një nga një sërë shqetësimesh për kantonet dhe qeverinë federale të vendit.

Në vitin 2023, SED, në bashkëpunim me ETH Zurich, krijoi modelin e parë të plotë të rrezikut të tërmetit në vend.

Sipas modelit: “Rreziku më i madh nga tërmeti është në qytetet Bazel, Gjenevë, Cyrih, Lucern dhe Bernë, në atë renditje.

“Megjithëse rreziku i tërmeteve në këto rajone ndryshon, të pesë qytetet kanë, për shkak të madhësisë së tyre, një numër të madh njerëzish dhe asetesh që do të prekeshin nga një tërmet. Përveç kësaj, këto qytete kanë shumë ndërtesa, disa veçanërisht të cenueshme dhe shpesh të vendosura në tokë të butë që përforcon valët sizmike.”

Si pasojë e këtij modeli të ri që po zhvillohet, SED do të zhvillojë Vlerësimet e Ndikimit të Rrezikut për çdo tërmet pasues në Zvicër mbi 3.0 të shkallës Rihter.

Kjo do të ndihmojë autoritetet lokale, shërbimet e urgjencës dhe zhvilluesit në përpjekjet për të përgatitur qytetet më rezistente ndaj aktivitetit sizmik.

A mund të parashikohen apo parandalohen tërmetet?

Lëkundjet e shkaktuara nga njeriu, si ajo në Bazel, ka të ngjarë të parandalohen, nëse jo gjithmonë të parashikohen.

Megjithatë, ato natyrore nuk mund të parandalohen dhe as të parashikohen me besueshmëri, sipas SED.

“Në sajë të kërkimit të gjerë, tani dihet shumë rreth asaj se sa shpesh dhe sa intensivisht mund të lëkundet toka në një vend të caktuar në të ardhmen”.

Gjithashtu, SED aktualisht po teston një sistem paralajmërimi të hershëm.

---